Uchwalenie Konstytucji 3 maja
3 maja 1791 r. w Warszawie sejm Rzeczypospolitej przyjął Ustawę rządową, znaną jako Konstytucja 3 maja.
Dokument ten, regulujący podstawowe zasady ustroju państwa, uważany jest za drugą konstytucję w historii świata (po amerykańskiej, uchwalonej cztery lata wcześniej) i pierwszą w dziejach Europy (cztery miesiące przed francuską). Przeforsowanie ustawy było kulminacją reformatorskiej działalności Sejmu Czteroletniego (Wielkiego), obradującego od 1788 roku.
Przyjęty dokument czynił Rzeczpospolitą dziedziczną monarchią konstytucyjną. Zniesiono główne fundamenty dawnego ustroju: wolną elekcję, liberum veto, konfederacje, możliwość odrzucania przez sejmiki decyzji sejmu oraz odrębność instytucji Polski i Litwy. Najwyższą władzą wykonawczą miał być odtąd król i wskazywani przez niego ministrowie. Władzę ustawodawczą powierzono dwuizbowemu sejmowi – izbie poselskiej, złożonej prawie w całości z posłów szlacheckich, wybieranych przez sejmiki oraz senatowi, w którym zasiadali dygnitarze duchowni i świeccy. Chłopom obiecano opiekę państwa, a mieszczan zapewniono, że zostaną wprowadzone w życie wcześniejsze decyzje Sejmu Czteroletniego, zapowiadające m.in. dostęp do urzędów i gwarancję nietykalności bez wyroku.
Choć z dzisiejszej perspektywy rozwiązania te mogą wydawać się mało radykalne, zwłaszcza w zestawieniu z reformami czasów rewolucji francuskiej i okresu napoleońskiego, to jednak dla konserwatywnego społeczeństwa szlacheckiego stanowiły szok. Zarówno postanowienia konstytucji, jak i okoliczności jej uchwalenia zostały odebrane przez dużą część szlachty jako zamach na podstawowe wolności obywatelskie. Nastroje te znalazły wyraz w konfederacji targowickiej, zawiązanej w celu przywrócenia dawnego ustroju. Wiosną 1792 r. na wezwanie targowiczan wojska rosyjskie wkroczyły w granice Rzeczypospolitej, co rozpoczęło wojnę w obronie Konstytucji 3 maja. Reformy Sejmu Czteroletniego zostały cofnięte, obóz reformatorski rozbity, a Polska kilka miesięcy póżniej stała się przedmiotem II rozbioru.
Mimo że Konstytucja 3 maja nie zdążyła wejść w życie, a jej uchwalenie faktycznie przyspieszyło upadek Rzeczypospolitej, akt ten okazał się jednym z najważniejszych w polskiej historii. Dla następnych pokoleń, żyjących pod zaborami, stanowił dowód, ze Polacy potrafią własnymi siłami wydżwignąć się z upadku. Pozostał symbolem nowoczesnego patriotyzmu, łączącego przywiązanie do niepodległości z gotowością do zmian i reform.
Dzień uchwalenia konstytucji już w 1791 r. ogłoszono świętem. Zakazane w okresię zaborów i okupacji, w czasach PRL zdelegalizowane przez komunistów, święto to w 1990 r. wróciło do kalendarza rocznic narodowych.
Jan Matejko „Konstytucja 3 maja”
Obraz przedstawia moment po uchwaleniu konstytucji, gdy posłowie kroczą w uroczystym pochodzie z Zamku Królewskiego do kościoła św.Jana Chrzciciela. Po lewej stronie widzimy króla Stanisława Augusta wstępującego na stopnie świątyni. W centrum Matejko umieścił marszałków Stanisława Małachowskiego i Kazimierza Nestora Sapiehę, niesionych na rękach przez rozentuzjamowany tłum. U ich stóp poseł Jan Suchorzewski, przeciwnik konstytucji, grozi, że zabije syna, jeśli nowe prawo wejdzie w życie. Po prawej stronie widać siedzącego na koniu księcia Józefa Poniatowskiego, który przygląda się całej scenie.
Pierwsza strona Konstytucji 3 maja
Uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791 roku, obraz Kazimierza Wojniakowskiego z 1806 roku
Sala Senatorska, widok współczesny
Mapa Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1789 – 1792
Pieśń „ Witaj majowa jutrzenko!” ( mazurek)
To radosna pieśń patriotyczna, która jest pamiątką ustanowienia „ Konstytucji 3 maja”. Wiadomo, że była inspirowana wierszem Rajnolda Suchodolskiego uczestnika powstania listopadowego. Niektóre żródła podają, że melodię do tej pieśni skomponował sam Frydryk Chopin. Richard Wagner użył melodii tegoż mazurka jako motywu uwertury „Polonia”. Prawdopodobnie zainspirowali go migrujący Polacy, których miał okazję spotkać. To jedna z najpiękniejszych, a zarazem najbardziej żwawych i wesołych pieśni patriotycznych.
Witaj majowa jutrzenko,
Świeć naszej polskiej krainie,
Uczcimy ciebie piosenką,
Która w całej Polsce słynie.
Witaj Maj! Trzeci Maj!
U Polaków błogi raj! (bis)
Witaj dniu Trzeciego Maja,
Który wolność nam zwiastujesz,
Pierzchła już ciemiężców zgraja,
Polsko, dzisiaj tryumfujesz!
Witaj Maj! Trzeci Maj!
U Polaków błogi raj! (bis)
Wrogów tłuszczę wyrok boski,
Zmiótł z powierzchni polskich łanów,
Znikła boleść, znikły troski,
Nie ma w Polsce obcych panów!
Witaj Maj! Trzeci Maj!
U Polaków błogi raj! (bis)
Wiersz
Cała stolica od rana
Huczy, jak rzeka wezbrana.
Poprzez ludu gwarne mrowie
Ciągną na zamek posłowie.
We wielkiej Sali zamkowej
Gromkie okrzyki, przemowy.
Wchodzi król. W radosnej wrzawie
Zebranych wita łaskawie.
Nagle milknie ciżba zbita
Marszałek ustawę czyta.
Wielka ma zawitać zmiana:
Wolność, równość wszystkim dana.,
Wszyscy zjednoczą się w pracy:
Szlachta, mieszczanie, wieśniacy.
Lecz wszyscy też w równej mierze
Polsce winni służyć szczerze.
Kto za tym, niech głos swój poda.
Jeden okrzyk: „Zgoda! Zgoda!
Niech żyje sejm, król kochany
Niechaj żyją wszystkie stany!
Byle razem, ramię w ramię
A wszystko zło się przełamie.
Zapamiętaj narodzie:
„W waśni zguba, siła w zgodzie”.
2 maja – Dzień Flagi i Dzień Polonii i Polaków za Granicą
Pomiędzy 1 i 3 maja ( świętami państwowymi ) jest niezwykły dzień, Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej wprowadzony na mocy ustawy z 20 lutego 2004 i Dzień Polonii i Polaków za Granicą.
Wybór 2 maja nie był przypadkowy – chodziło o czas , w którym Polakom towarzyszą refleksje o szczytnych kartach historii Polski oraz o podkreślenie obchodów Światowego Dnia Polonii.
Tego dnia organizowane są różnego rodzaju akcje i manifestacje patriotyczne. Dla przykładu, w Bytomiu 2 maja 2009 roku ponad 500 osób utworzyło biało-czerwoną flagę z przygotowanych wcześniej i równocześnie uniesionych parasolek.
W ostatnich latach powszechne stało się noszenie w tym dniu kokardy narodowej. Zwyczaj ten spopularyzował prezydent Lech Kaczyński. Był kontynuowany przez Bronisława Komorowskiego, a obecnie czyni to Andrzej Duda.
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej
Przypnij Kokardę Narodową na piersi, nad sercem i noś dumnie !
Dawniej na klapach przypinali je powstańcy, dziś są symbolem patriotyzmu i miłości ojczyzny.
Barwy biała i czerwona zostały uznane za narodowe po raz pierwszy 3 maja 1792 r. Podczas obchodów pierwszej rocznicy uchwalenia Ustawy Rządowej damy wystąpiły w białych sukniach przepasanych czerwoną wstęgą, a panowie nałożyli na siebie biało-czerwone szarfy. Nawiązano tą manifestacją do heraldyki Królestwa Polskiego – białego orła na czerwonej tarczy herbowej. 9 kwietnia 2014 r. Minister Obrony Narodowej zrządził do użycia w jednostkach Sił Zbrojnych RP kokardy heraldyczne (białe serce, czerwony otok) wpinane z lewej strony munduru lub ubioru cywilnego podczas uroczystości państwowych.
Obecnie stało się pięknym obyczajem powszechne przypinanie kokard podczas obchodów świąt narodowych.
|
 |
Jolanta Tobolska
