Wykorzystany materiał : „Tajemnicze Miasto. Spacery po Warszawie. Stara Warszawa. ” Michał Szymański.
Warszawa do XVI wieku nie była stolicą ani Polski, ani stolicą Księstwa Mazowieckiego, siedzibą Księstwa Mazowieckiego był gród Jazdów na terenie dzisiejszych Łazienek.
Ziemie gdzie powstała później Warszawa należała do Warcisława Rawicza, a zdrobnieniem od Warcisława był WARSZ, miasto nazwano grodem Warszowym, co przez wieki ewoluowano w Warszawę. Ot i cała tajemnica. Bezpotomna śmierć ostatnich książąt spowodowała, że Księstwo Mazowieckie wraz z Warszawą, zajęte zostało w 1526 r. przez króla Polski, Zygmunta I Starego (mówili wówczas, że jego żona Bona Sforza, maczała palce w śmierć książąt.). Przez 70 lat Warszawa była tylko jednym z miast Korony. Wrzeście w 1596 r. Zygmunt III Waza przeniósł tu stolice z Krakowa, zrobił to z trzech powodów: czekali na koronację na króla Szwecji, z Warszawy za morze było bliżej niż z Krakowa, po drugie Warszawa leżała w wygodnym dla każdej delegacji sejmowej, po trzecie dwór musiał gdzieś mieszkać, a tu był już porządny zamek.
I co ciekawe Warszawa formalnie stolicą stała się dopiero w 1952 r., kiedy wpisane je do Konstytucji. XVIII wiek to okres rozkwitu miasta, ale również kłopotu w Państwie (z powodu rozbiorów). Warszawa początkowo trafiła w ręce pruskie, po wojnach napoleońskich, została przyłączona do Rosji (1815r.). Po powstaniu listopadowym 1830 otoczono ją Twierdzą. Co zahamowało rozwój miasta do 1916 r. We wrześniu 1939 spadły na Warszawę pierwsze bomby. W wyniku działań wojennych Warszawa została zburzona. W ponad 80 procentach. Możno obejrzeć film o zburzonej Warszawie w roku 1945 w Muzeum Powstania Warszawskiego.
Podczas tej wycieczki nie wychodzimy poza mury Starej Warszawy, wpisanej na Lista światowego Dziedzictwa UNESKO. Zaczynamy spacer na Placu Zamkowym, między Kolumną Zygmunta a gotyckim mostkiem nr 1 (mapa1), przy makiecie Starego Miasta. Plac Zamkowy miał trzy stany rozwoju, kiedy w roku 1821 uprzątnięto istniejący tu bałagan. Drugi etap to XX wiek, kiedy Plac Zamkowy stał się jednym z punktów tranzytowych na Pragę i z powrotem do śródmieścia. Trzeci etap to czasy powojenne, kiedy istniał tu jeszcze parking. Cóż mamy dzić na placu? Miejsce, w którym stoimy, ów mostek na placu Zamkowym, to pozostałość po Bramie Krakowskie, pod którą jeszcze w XIX wieku możno było wrócić do Miasta. Zbudowano ją w XIV wieku, jako Bramę Mieszczan, kiedy Warszawa stała się miastem Królewskim, a Krakowskie Przedmieście stała główną trasą Stolicy. Wtedy zmienione jej nazwę na „Krakowska”. Postawione rozebrać Bramę w 1918 roku…
Kolumna Zygmunta symbol Warszawy nr 3 (mapa1). Rzeźbę zaprojektował Clemente Molli z Bolonii. Jest to jeden z najstarszych świeckich pomników w Polsce. Syn króla Władysław IV postanowił uczcić swojego ojca, wystawiając mu w 1644 r. pomnik. Kolejnym skandalem był fakt, że ktoś ośmielił się wystawiać pomnik osobie świeckiej na tak wysokim postumencie. Król Zygmunt stoi na wysokości 27 m. Na takiej wysokości możno było wtedy wystawiać pomnik tylko dla świętych.
Dlaczego Władysław IV zdecydował się na to: powodów było kilka? 1. Chodziło o zaznaczenie swojej suwerenności od Habsburgów i innych. 2. Pomnik musiał wzmacniać autorytet królewski i sakralny charakter dynastii. Król jest ubrany w zbroje (symbol cnoty, pancerz wyobraża nieustanną gotowość do wałki). Monarchę okrywa ozdobna kapa koronacyjna spięta agrafą. W prawej ręce trzyma polską szablę, co wskazuje na jego męstwo, dzielność i siłę. W lewej trzyma już krzyż wskazujący na nieustanną gotowość do wałki ze złem a także władzę kościelną. Kolumna została zburzona w czasie powstania Warszawskiego. Król wrócił na nową kolumnę w 1949 r.. Co do kolumny to obecna jest już trzecia w historii. Pierwsza została wymieniona w 1887r. po licznych remontach. Obie stare kolumny leżą w trawniku koło Zamku Królewskiego.
Idąc do zamku Królewskiego warto poświęcić chwilę i rzucić okiem na panoramę Pragi, Most śląsko-Dąbrowski, Stadion Narodowy, na rzekę Wisłę. Czeka na nas Zamek Królewski, siedziba książąt Mazowieckich, królów polskich oraz prezydentów kraju. Pierwsza siedziba stanęła w XIII wieku, ale zamek gotycki postawiono dopiero kilkadziesiąt lat później, to wieża Grodzka, widoczna od strony trasy W-Z i ulicy Grodzkiej. Po śmierci ostatnich książąt Mazowieckich, król Polski Zygmunt Stary wkróczył na zamek i zajął go razem z królową Boną Sforza. Jej syn Zygmunt August rozpoczął tradycje walnych sejmów koronnych w Warszawie.
W roku 1596 przeniesiono stolicy Królestwa do Warszawy, ale sam on osiadł na tronie w Warszawie dopiero w roku 1611. Czterdzieści lat później zamek został zajęty bez wałki przez armię szwedzką króla Karola Gustawa. Karol Gustaw wywiózł z zamku wszystkie meble oraz wszystko, co się mu udało. Kolejny królowie wybierali inne zamki. Wiśniowiecki – Ujazdów, Jan III Sobieski – Wilanów. W następnych latach zamek przechodził z rąk do rąk, Sobieski, Szwedzi, Leszczyński, Sasi, car Piotr i dopiero w roku 1710 osiadł tu na stałe August II Mocny, jego syn August III mieszkał już na stałe w pałacu Saskim. Dopiero ostatni król Polski Stanisław August Poniatowski naprawdę zatroszczył się o rezydencji. On wprowadził tradycje ideę Obiadów Czwartkowych, zimą miały miejsce na zamku a w ciepłe miesięcy organizowane w Łazienkach. Podawane wtedy ulubioną potrawę króla: baraninę i pito tylko jeden kieliszek węgrzyna. Dyskutowano o prawach, ekonomii, pracach naukowych i literackich. Tu narodziły się pomysły na Komisję Edukacji Narodowej, Teatr Narodowy, Ustawę Majową. Po rozbiorach Warszawa stała zależną od Prus, Zamek stał prowincjonalną siedzibą króla Prus.
W roku 1806 wkrócili do Warszawy wojska Napoleona. Sam Napoleon gościł tu prawie rok. W latach 1816-1818 kiedy przestało istnieć Księstwo Warszawskie, Jakub Kubicki wykonął istniejące do dziś Arkady Kubickiego, mieszczące się pod zamkiem od strony Wisłostrady. Zamek stał rezydencją cara. Odbył się tu ślub wielkiego księcia Konstantego z księżną Łowicką, czy koronacja cara Mikołaja I na Króla Polski. Po upadku Powstania Styczniowego 1863-1864 r. zamek przeznaczono na siedzibie namiestników, a od 1874 r. na siedzibie generał-gubernatorów. Rosjanie wycofując się z Warszawy w 1914 r. postarali się zabrać ze sobą tyle, ile dali radę.
W czasach Niepodległości 1918-1939 r. mieszkał tu Stefan Żeromski, urzędował Ignaccy Mościcki, a w kaplicy umieszczono urne z sercem Tadeusza Kościuszko. Podczas września 1939 r., kiedy artyleria hitlerowska zaczęła ostrzał Zamku (17 września) pod okiem Hitlera, który znajdował się wtedy na wieży kościoła w Wawrze. Najcenniejsze rzeczy z zamku wywieziono do Muzeum Narodowego pod kierunkiem Stanisława Lorentza. Ponieważ wskutku pożaru spaliło się duża cześć budowli zamku. W czasie ostrzału zginął kustosz, na miejsce przybył prezydent Warszawy Starzyński.
Tylko, w styczniu 1971 w Polsce przystąpili do odbudowy Zamku Królewskiego. Ukończono dopiero w 1988 r. Będąc w zamku, warto zobaczyć dwa budynki, należące do zespołu zamkowego, ale żyjące własnym życiem. Pierwszy budynek to BIBLIOTEKA Królewska nr 6 (mapa1), zbudowane w latach 1780-1784. Biblioteka nie została zniszczona podczas wojny i posiada originalny wystrój. Druga budowla to stojący najniżej „Pałac pod Blachą” nr 7 (mapa1) z pocz. XVIII, swą nazwę otrzymał dzięki wyjątkowemu w tamtych czasach pokryciu dachu „blachą”. W czasie pruskiej okupacji książę Józef Poniatowski odprawiał tu gorszące warszawiaków bale, orgii. Ludwik Osiński napisał wtedy wiersz „Jeszcze Polska, po polsku pisze i czyta, bo nie cała Warszawa jest blachą pokryta”. Dopiero w latach 1803-1818 (to czasy napoleońskie) Józef zrewanżował się bohaterską postawą na polach bitew, ze swojego towarzystwa, zrobił straż obywatelską, a pałac oddał narodu…
Opracował Włodzimierz Kuczyński
